Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü (SIPRI / Stockholm International Peace Research Institute) tarafından 26 Nisan’da yayımlanan en yeni verilere göre, toplam küresel askerî harcamalar 2020 yılında 1,98 trilyon dolara yükseldi ve 2019 yılına göre reel olarak yüzde 2,6 arttı.
2020'de bu alanda en büyük beş harcamayı yapan devletler ise ABD, Çin, Hindistan, Rusya ve Birleşik Krallık oldu. Bu 5 ülkenin toplam askerî harcaması, küresel askeri harcamaların yüzde 62'sini oluşturuyor. Öte yandan, silahlanma yarışının önde gelen aktörlerinden Çin'in askerî harcamaları da üst üste 26’ncı yıl boyunca artış kaydetti.
Küresel pandemiye rağmen ürkütücü bir artış
Ortaya çıkan tablonun en ilginç yanı ise küresel ölçekteki askerî harcamalarda kaydedilen yüzde 2,6'lık bu artışın, küresel gayri safi yurtiçi hasıla oranının (GSYİH) büyük ölçüde Covid-19 pandemisinin ekonomik etkileri nedeniyle yüzde 4,4 oranında azaldığı (Uluslararası Para Fonu tarafından gerçekleştirilen Ekim-2020 projeksiyonu) krizlerle dolu bir yılda gerçekleşmiş olması.
Sonuç olarak, GSYİH’den her zaman iri paylar alan savunma harcamaları, ya da daha doğru bir deyişle “askerî yük”, 2020'de kayıtlara geçen 2,6 oranındaki artışla, yine küresel ekonomik krizlerle gelip geçmiş bir yıl olarak hatırladığımız 2009’dan bu yana kaydedilen en büyük yükselişe sahne oldu.
Öte yandan, askerî harcamaların küresel ölçekteki ürkütücü artışına rağmen, Şili ve Güney Kore gibi bazı ülkelerin bu alana daha önceden ayırdıkları bütçeleri revize ederek, silaha ayıracakları kaynakların bir kısmını Covid-19 salgınıyla mücadeleye aktarmayı tercih ettiği gözlendi.
Brezilya ve Rusya da dahil olmak üzere, orduları itibarıyla iddialı diğer bazı ülkeler, 2020 yılı boyunca görece ihtiyatlı davranmayı tercih ederek, ilk aşamada ilân ettikleri askerî bütçelerinden önemli ölçüde daha az harcama yaptı.
SIPRI silah ve askerî harcama programı araştırmacısı Dr. Diego Lopes da Silva, "Bu titiz raporlamanın önümüze koyduğu tabloya baktığımızda, Covid-19 salgınının 2020'teki küresel askerî harcamalar üzerinde önemli bir kırıcı / düşürücü etkisi olmadığını kesin olarak söyleyebiliriz" diye konuştu. Da Silva, an itibarıyla ise enstitü bünyesindeki araştırmacıların, silahlanma yarışına kendilerini iyice kaptırmış durumdaki ülkelerin küresel pandeminin ikinci yılı boyunca da bu yüksek askerî harcama seviyesini sürdürüp sürdürmeyeceklerini ilgiyle gözlemlediğini belirtirken, kişisel kanaatinin ise söz konusu harcamaların 2021 yılında düşüşe geçeceği yönünde olduğunu kaydetti.
Washington, onlarca küçük ülkenin yıllık geliri kadar tutarı silahlanmaya harcıyor
Yayımlanan raporda, kesintisiz şekilde silahlanmayı sarsılmaz bir devlet politikasına dönüştürmüş durumdaki 5 ülkeden biri olan ABD’nin askerî harcamalarındaki bu kararlı artışın 2020'de de devam ettiği belgelendi. ABD, halen dünyanın silahlanmaya en fazla harcama yapan ülkesi unvanına sahip bulunuyor.
Pentagon’un doymak bilmez iştahı nedeniyle, ABD’nin silahlanma bütçesi 2020 yılında bir önceki yıla göre yüzde 4,4 artış kaydederek 778 milyar dolara ulaştı. Ki bu rakam Asya ve Afrika’daki pek çok küçük ülkenin en az 5-6 yıllık ulusal gelirine denk.
Barack Obama döneminde askeri harcamalarını 7 yıl üst üste düşüren Washington yönetimi, Donald Trump’ın başkanlığında ise bu alanda yeniden yükselişe geçmişti. 2020, Amerikan yönetiminin silahlanma harcamalarını üst üste artırdığı 4’üncü yıl oldu.
SIPRI'nin silah ve askerî harcama programı araştırmacısı Alexandra Marksteiner da konuyla ilgili yaptığı açıklamada, ABD’nin silahlanma harcamalarında kaydedilen son artışların, öncelikle araştırma ve geliştirmeye yapılan yüksek yatırımlar, yanı sıra ABD nükleer cephaneliğini modernize etme girişimi ve büyük ölçekli silah alımları gibi birçok uzun vadeli projeden kaynaklandığını belirtti. Marksteiner, “Bu radikal yükseliş, Çin ve Rusya gibi stratejik rakiplerden son dönemde algılanan tehditlere yönelik güçlü bir refleksi ve Trump yönetiminin ABD ordusunu ‘tükenmiş bir ordu’ olarak nitelemesinden sonra ülkede hızla yayılan endişeleri yansıtıyor” dedi.
Pekin, silahlanmada rekora koşuyor
Silahlanma yarışının son 10 yılda atağa kalkan aktörlerinden biri de Çin Halk Cumhuriyeti. Aslında, Çin'in askerî harcamaları ardı ardına 26 yıldır artış gösteriyor. Fakat, bu ülkenin söz konusu alana ayırdığı bütçe, özellikle 2010 yılı sonrasında dikkat çekici bir şekilde yükselişe geçmiş durumda.
Çin'in 2020 yılında yaptığı askerî harcamanın 252 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. Bu ise bir önceki yıla göre 1,9, 2011-2020 arası 10 yıla göre ise yüzde 76 artış anlamına gelmekte. SIPRI kayıtlarına göre, Pekin yönetimi, 1994 yılından bu yana, tam 26 yıldır askerî harcamalarını düzenli olarak artırıyor. Bu da “dünyada en uzun süreli askerî bütçe artışı yapan ülke” unvanı demek.
Bir diğer SIPRI araştırmacısı Dr. Nan Tian, Çin’in geçen yılki olumlu GSYİH büyümesi nedeniyle askerî harcamalarını artırmasına rağmen, 2021’de bundan daha büyük bir genişleme sergileyemeyeceğini öngörmekte. Tian, “Çin’in askerî harcamalarındaki istikrarlı yükseliş, hem bu ülkenin uzun vadeli askerî modernizasyon ve genişleme planları, hem de yeryüzünün önde gelen diğer askerî güçlerine yetişme arzusundan kaynaklanmaktaydı. Bu yüzden de söz konusu alanda son çeyrek yüzyıl boyunca kesintisiz ve kararlı adımlar atıldı. Ancak, 2020’deki artışın simgesel düzeyde kalması, o agresif büyüme sürecininin artık doyum noktasına ulaştığını gösteriyor” şeklinde konuştu.
NATO'da da başlangıç hedefleri aşıldı
Ekonomik krizin maliyetleri yükseltmesi ve bitmek bilmeyen bölgesel çatışmalar, 2020’de NATO üyelerinin de askerî alandaki ilk aşama harcama hedeflerini şu ya da bu oranda aşmasına yol açtı. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nün neredeyse bütün üyeleri, askerî yüklerinin 2020'te arttığını gördü. Sonuç olarak, en az 12 NATO üyesi, 2020 yılında GSYİH'LARININ yüzde 2'si ve daha fazlasını ordularına harcamış bulunuyor.
Yüzde 2, NATO bünyesindeki müttefikler için askerî alanda “kılavuz harcama hedefi” olarak görülen ve bütçe planlamalarında genel olarak uyulan bir oran… Fakat, örnek vermek gerekirse, dünya çapında en büyük 8‘inci harcamayı yapan Fransa, 2009'dan bu yana ilk kez yüzde 2 barajını geçmek zorunda kaldı.
Lopes da Silva, 2020 yılında daha fazla NATO üyesinin GSYİH'larının yüzde 2'sinden fazlasını ordularına harcaması olgusu karşısında, “Bunun, ittifak içinde genel bir konsensus oluşturan söz konusu oranı tutturma ve daha çok silaha sahip olma hırsından ziyade, küresel salgının diğer bütün endüstriyel ürünler gibi silahlanma maliyetinde de artış yapmış olmasından kaynaklandığını düşünebiliriz” yorumunu yapıyor. Bilindiği üzere, Covid-19, geride kalan 15 aylık süre boyunca, hammadde ve lojistik başta olmak üzere, pek çok ileri endüstriyel ürünün teslim maliyetinde, ülkelerin ekonomik planlamalarında derin çatlaklar oluşturan ciddi maliyet artışlarına yol açtı.
Diğer bölgelerdeki manzaralar
- Rusya Federasyonu’nun askerî harcamaları 2020 yılında yüzde 2,5 artarak 61,7 milyar dolara ulaştı. Bu, üst üste ikinci büyüme yılıydı. Bununla birlikte, pandemiye karşı büyük bir mücadele vermekte olan Rusya'nın 2020'teki gerçek askerî harcamaları -daha önceki yıllara göre zaten düşük seyreden- kâğıt üzerindeki ilk askeri bütçesinden yüzde 6,6 daha düşük gerçekleşti. Tasarruf edilen kaynak da muhtemelen Covid-19 mücadelesine kaynak yapıldı.
- Birleşik Krallık, toplam 59,2 milyar dolar ile 2020'de 5’inci en büyük harcama yapan ülke oldu. Londra’nın askerî harcamaları 2019'dan yüzde 2,9 daha yüksek, fakat bol savaşlı, çatışmalı, müdahaleli bir yıl olan 2011'den ise yüzde 4,2 daha düşük düzeyde gerçekleşti.
- Almanya, askerî harcamalarını yüzde 5,2 artırarak 52,8 milyar dolara çıkardı ve 2020'de en büyük silahlanma harcaması yapan 7’nci ülke oldu. Almanya'nın askerî harcamaları, 2011 yılına göre yüzde 28 daha yüksek seyretti.
- 2020 yılında, Avrupa genelinde askerî harcamalar yüzde 4 arttı.
- Çin'e ek olarak, Hindistan (72,9 milyar dolar), Japonya (49,1 milyar dolar), Güney Kore (45,7 milyar dolar) ve Avustralya (27,5 milyar dolar) Asya ve Okyanusya bölgesindeki en büyük askerî harcamalar olarak kayıtlara geçti. Bu dört ülke de askerî harcamalarını hem son 10 yıl boyunca, hem de 2019 ve 2020 yılları arasında düzenli biçimde artırdı.
- Sahra altı Afrika'daki askerî harcamalar 2020'de yüzde 3,4 artarak 18,5 milyar dolara ulaştı. Harcamalardaki en büyük artışlar, Çad (%+31), Mali (%+22), Moritanya (%+23), Nijerya (%+29) ve Uganda (%+46) tarafından yapıldı.
- Güney Amerika'daki askerî harcamalar 2020'de yüzde 2,1 azalarak, 43,5 milyar dolara geriledi. Bu düşüş ise büyük ölçüde, kıtanın en büyük askerî gücü olan Brezilya'nın harcamalarındaki yüzde 3,1'lik bir düşüşten kaynaklanıyor.
- SIPRI'NİN harcama rakamlarına sahip olduğu 11 Orta Doğu ülkesinin toplam askerî harcamaları 2020 yılında yüzde 6,5 azalarak, 143 milyar dolara geriledi.
- OPEC’in (Organization of the Petroleum Exporting Countries / Petrol İhraç Eden Ükeler Örgütü) 9 üyesinden 8’inin, bunlar arasında Angola'nın askerî harcamaları yüzde 12, Suudi Arabistan’ın yüzde 10 ve Kuveyt’in yüzde 5,9 oranında düştü. Bu arada, OPEC üyesi olmayan petrol ihracatçısı Bahreyn de aynı alandaki harcamalarını yüzde 9,8 oranında azalttı.
