Büyük Ses Altı Akustik Rüzgâr Tüneli Projesi tüm hızıyla devam ediyor

Havacılık alanındaki iddiasını sürdüren şirketimiz, yerli ve millî ürünlerimizle ülkemize büyük bir gurur yaşatırken, yurt dışına bağımlılığı azaltmak için de birçok çalışmaya imza atıyor. Kanadalı mühendislik firması ile yaptığı iş birliği ile TUSAŞ Büyük Ses Altı Akustik Rüzgâr Tüneli Projesi’ni hayata geçirmek için bir büyük yatırım yapan şirketimiz, 2023 yılında test hizmeti vermeye başlamayı planlanıyor. Havacılık sektörünün yönünü değiştirecek olan proje kapsamında birçok birimimiz koordineli bir şekilde faaliyet gösteriyor.

Hava araçları gökyüzüne taşınmadan önce birçok teste tabi tutuluyor. Bu testler arasında yer alan "Rüzgâr Tüneli Testi" de uçağın davranışlarını önceden görebilmek için büyük önem arz ediyor.

Rüzgâr tüneli; nesnelerin aerodinamik ve aeroakustik özelliklerini belirlemek üzere, içinde şartlandırılmış hava akımının oluşturulduğu, oluşturulan koşullar altında hava direnci, dinamik kaldırma veya aeroelastisiteye bağlı deformasyonların araştırıldığı test altyapısı olarak adlandırılıyor.

Rüzgâr tüneli nasıl çalışır?

Temel anlamda bir rüzgâr tüneli; fan veya kompresör gibi bir akış sağlayıcısından, oluşan bu akışı düzgün hâle getirmeyi sağlayan akım düzenleyici elemanlarından, ölçüm odasının büyüklüğüne göre akışı daraltarak test nesnesi üzerindeki akış hızını artıran bir nozuldan ve incelemelerin yapıldığı test bölümünden oluşuyor.

Test bölümünde nesnenin kendisi veya test kesitine uygun büyüklüğe indirgenmiş modeli, bu akışa maruz bırakılarak testler gerçekleştiriliyor. Test edilecek model, testin amacına bağlı olarak farklı destek sistemleri ile tutuluyor. Test modeli hava akışına maruz kalırken, ortamdaki basınç, hız, nem, test modeline uygulanan kuvvet ve moment, sıcaklık gibi parametreler özel sensör ve sistemler ile birlikte veri toplama sistemlerinin aracılığı ile ölçülüyor.

Hava platformları için gerekli olan rüzgâr tüneli testlerini şu anda Ankara Rüzgâr Tüneli’nde (ART) ve yurt dışında farklı ülkelerde bulunan rüzgâr tünellerinde gerçekleştiren şirketimiz, bu testlerin yurt içinde daha fazla gerçekleştirilmesi ve araçların tasarım bilgilerinin şirket sınırları içerisinde tutulması için tesislerimizde bir rüzgâr tüneli altyapısının kurulmasına karar veriyor.

Büyük Ses Altı Akustik Rüzgâr Tüneli

Geçtiğimiz yıl IDEF’te, dünyadaki en önemli tünellerin tasarımlarını gerçekleştiren Kanadalı bir firma ile anlaşma imzalayan şirketimiz, bir adet Büyük Ses Altı Rüzgâr Tüneli’nin tesislerimizde kurulması için ilk adımı atmış oluyor. Tasarımını Kanadalı mühendislik şirketinin gerçekleştirdiği TUSAŞ Büyük Ses Altı Rüzgâr Tüneli (TST) kapalı çevrim bir tünel olup, ses altı seviyede ve akustik testlerin yapılabileceği bir donanıma sahip.

Büyük Ses Altı Akustik Rüzgâr Tüneli Projesi, inşaat, proje planlaması, ekipmanların ve ihtiyaçların belirlenmesi, entegrasyonu, devreye alınması ve testlerin icrası gibi birçok farklı disiplini bir araya toplayan bir endüstriyel test altyapısı olarak tanımlanıyor. Proje kapsamında, rüzgâr tüneli testlerinde kullanılacak olan modellerin tasarımı, stres analizleri, aeroelastik testleri ve hesaplamalı akışkan dinamiği analizlerinin tünelde görevli kişiler tarafından yapılması planlanıyor. Model üretimi de yine rüzgâr tüneli ile birlikte kurulacak olan model atölyesi bünyesinde gerçekleştirilecek.

Proje koordineli bir şekilde ilerliyor

Rüzgâr tüneli sahip olduğu betonarme kapalı çevrim döngüsü, büyük çelik test alanı yapılarıyla diğer test yapılarından bir hayli farklı. Çok disiplinli bir yapısı olması nedeniyle rüzgâr tüneli projesinde birçok birimimiz görev yapıyor. Tünelin inşaat ve mimari tasarımları ise yerli bir firma tarafından gerçekleştiriliyor.

Farklı konularda yine bazı yerli firmalardan tasarım hizmeti alınıyor. Projeye akademisyenler de katkı sağlıyor. Merkezi Mühendislik Genel Müdür Yardımcılığımızın altında bulunan Uçuş Bilimleri Mühendisliği Müdürlüğümüz projenin liderliğini üstleniyor. Proje kapsamında, Müdürlüğümüz bünyesinde kurulan Rüzgâr Tüneli Tasarım ve Sistem Mühendisliği Başmühendisliği ve Rüzgâr Tüneli Entegrasyon Başmühendisliği de süreçlerde aktif bir rol üstleniyor.

Rüzgâr Tüneli Tasarım ve Sistem Mühendisliğimiz, projekapsamında belirlenmiş olan sistemin ve alt sistemlerin gereksinimlerinin yönetimi, dokümantasyonları ve operasyon döneminde yöntemsel planlamayı yürütüyor.

Rüzgâr Tüneli Entegrasyon Başmühendisliğimiz ise rüzgâr tüneli altyapı kurulum ve entegrasyonu, kontrol ve otomasyon sistemi entegrasyonu, devreye alma ve kabul testleri, performans testleri ve kalibrasyon sistemlerinden ve operasyon döneminde test altyapısının idamesinden sorumlu.

Kurumsal Pazarlama ve İletişim ile Mali İşler ve Tedarik Başkanlıklarımız ise finansal yönetim, proje bilgi, proje kurumsal ve personel ilişki yönetimlerinin yanı sıra, satın alma, tedarik, lojistik yönetimi, sözleşmeler yönetimi, maliyet kontrolü ve proje dokümantasyonu süreçlerinde farklı görevler üstleniyor. Uçuş Bilimleri Müdürü Derya Gürak, Teknik Danışman Mustafa Şenol Kırcı, Rüzgâr Tüneli Sistem ve Tasarım Başmühendisi Umut Susuz, Rüzgâr Tüneli Entegrasyon Başmühendisi Dr. Ahmet Bayrak projenin koordinesini sağlıyor.

Rüzgâr Tüneli Sistem ve Tasarım Şefliği bünyesinde görev yapan Mühendis Ezgi Akel ve Barış Timurkaynak ile Rüzgâr Tüneli Entegrasyon Şefliğine mensup Mühendis Beyza Nur Cenkci ve Mustafa Ersoy da proje ekibinde yer alıyor. Proje için başlatılan çalışmalar TUSAŞ bünyesindeki ürün müdürlükleriyle yapılan istişareler sonucunda rüzgâr tünelinin sahip olması gereken test kesiti büyüklüğü, test kesitindeki hava akış hızı ve akustik özellikler gibi temel hedef gereksinimleri ortaya çıkarıldı.

Tünel döngüsünün aerodinamik tasarımını belirleyen bu temel gereksinimler ise sayısal analizler ile doğrulandı. Tünel döngüsü ve test kesitlerinin aerodinamik tasarımının bitmesi ile birlikte döngünün ve test kesitinin konturu çıkmış oldu. Bu aşamadan sonra döngünün ve test kesitlerinin mekanik tasarım süreci başlatıldı.

Rüzgâr Tüneli Yerleşkesi’nin operasyonel dönem için iş akışı planlandı. Model üretiminden testlerin icrasına kadar bütün süreçler analiz edilerek gerekli her türlü yardımcı altyapıların tasarımı gerçekleştirildi. Aynı zamanda, tesis ve ekipman otomasyon sistemleri ile veri toplama sistemleri de tasarlandı. Model atölyesi, model hazırlık odaları, kalibrasyon ve kontrol odaları, idari bina gibi alanlar tasarlanarak, inşaata hazır hâle getirildi. Bu süreçte planlanan bütün altyapılar ve ekipmanların da tedarikine başlandı.

Yaklaşık 25 dönümlük bir alana kurulacak olan tünel için zemin güçlendirme ve hafriyat işlemleri devam ederken, bir yandan da tasarımı biten ekipmanlar Kanadalı şirket tarafından tedarik ediliyor. Kısa bir zaman içerisinde inşaatı için ihale süreci başlatılacak olan tünelin tedarik süreçleri devam edecek. 2021 yılı itibarıyla üst yapı inşaatına başlanacak olan tünelin, 2022’nin son çeyreğinde fanı dönmeye başlayacak, devreye  alma ve tünel karakterizasyon faaliyetlerine başlanacak.

Karakterizasyon dönemi akabinde ise Büyük Ses Altı Akustik Rüzgâr Tüneli, ürünlerimize hizmet edecek kabiliyette testleri icra etmeye başlayacak. Tünel birçok alana hizmet edecek Rüzgâr tünelinin tamamlandığında ilk olarak Milli Muharip Uçak’a (MMU) hizmet etmesi bekleniyor. Tünel ardından, tüm platformlarımızın test aşamalarında önemli görevler üstlenecek.

Tünelde; uçak, helikopter, insansız hava aracı, silahlı insansız hava aracı, drone, mühimmat, füze sistemleri, otomobil, yarış arabası, kamyon, radar sistemleri, rüzgâr türbini, panolar, trafik yapıları, inşaat yapıları ve köprülerin testlerinin de icra edilmesi planlanıyor. Tüm testlerde ise hava akışının görüntülenebilmesi için özel kamera, yağlı akış, iplikçik testi gibi klasik yöntemlerin yanı sıra, en modern parçacık görüntü hız ölçümü metotlarının kullanılması hedefleniyor.

Özgün ürün geliştirme aşamasında önemli bir rol üstlenecek olan Büyük Ses Altı Akustik Rüzgâr Tüneli, şirketimizin hava platformu geliştirme çalışmalarında tasarım kabiliyetini artıracak. Yerli sanayimizin gelişmesine de katkı sağlayacak.

Kaynak: TUSAŞ MAG Dergisi 118. sayı

Yorum yapın