Pavel Osipovich Sukhoi (Pavel Osipoviç Suhoy) Belarus asıllı meşhur bir Rus uçak tasarımcısıdır. Reaktif ve süpersonik havacılığının öncülerinden birisi olup 1939 yılında kurulan ünlü Sukhoi Tasarım Bürosu’nun (OKB-51, tasarım ofisi ön adı Su) da kurucusudur. Genellikle bu büro Suhoy Şirketi olarak bilinmiştir. Moskova’daki müşterek firma Sukhoi Tasarım Bürosu; Novosibirsk’deki Havacılık Üretim Kurumu (NAPO), Komsomolsk-on-Amur Havacılık Üretim Kurumu (KnAAPO) ve İrkutsk Havacılık kurumlarından oluşur. Suhoy genel merkezi Moskova’dadır. Suhoy (suk-oi (Rusça: Сухой)), Rusya’nın başlıca avcı uçağı üreticisidir. Avcı uçakları; küçük, hafif, manevra kabiliyetleri oldukça yüksek olan hızlı uçaklardır. Genellikle yüksek akrobasi kabiliyetine sahiptirler. Rusçada sukhoi kelimesi “kuru” anlamına gelir, ancak kelimenin dünyaca ünlü olmasının nedeni bu değildir. Aslında dünya çapında bir marka haline getirilmiş olan, bu kelimenin ilk iki harfidir.
Bu önemli şirketin kurucusu Pavel Sukhoi, 22 Temmuz 1895’te Belarus’un kuzeydoğusundaki Vitebsk yakınlarında o zamanlar Rus İmparatorluğu’nun bir parçası olan küçük Hlybokaye kasabasında, köylü kökenli etnik Belaruslu bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Beş kız kardeşi vardı ve erkek kardeşi yoktu. Babası Osip Andreevich Sukhoi, 1900 yılında, demiryolu işçilerinin çocukları için bir okulda öğretmen olarak işe başlayınca, Gomel’e taşındılar. Pavel Sukhoi, 1905’ten 1914’e kadar Gomel’de liseyi okudu. Sonrasında 1915 yılında giriş sınavlarını geçtikten sonra Moskova’daki İmparatorluk Moskova Teknik Okulu’na başladı. Bir süre sonra I. Dünya Savaşı başladı ve orduya alındı; 1920 yılında sağlık sorunları nedeniyle ordudan ayrıldı ve daha sonra okula geri döndü. Andrei Nikolayev Tupolev yönetiminde “300 cv tek-motorlu uçakların gövdeleri isimli” tezini 1925 yılının Mart ayında 30 yaşında iken tamamlayarak uçak mühendisi oldu.
Mezuniyetiyle beraber Mart 1925’te Merkez Aerohidrodinamik Enstitüsü’nde mühendis/tasarımcı olarak çalışmaya başladı. Rus havacılığının en büyük tasarımcısı olarak kabul edilen Andrei Nikolayevich Tupolev’in yanında 15 yıl geçirdi. Tasarımcılığı bir usta yanında öğrenerek dünyaca tanınan uçakları tasarladı ve üretti. Bunlara örnek olarak ağır bombardıman uçağı TB-1 ve TB-3 verilebilir. 1932’de TsAGI’nin mühendislik ve tasarım biriminin başına getirildi. Eylül 1939’da deneysel üretim tesislerinin baş tasarımcısı olarak atandı, böylece Suhoy Tasarım Birimi (OKB Suhoy) adında özel tasarım bürosu kurulmuş oldu. Bu birim bugün Ukrayna sınırları içinde yer alan Kharkiv’de bulunmaktaydı, ancak Pavel Sukhoi OKB’nin coğrafi konumundan hoşnut değildi. OKB, Moskova’nın bilimsel merkezinden uzaktaydı. Bu yüzden OKB’nin Podmoskovye havacılık merkezine taşınması için ısrar etti. Taşınma 1940’ın ilk yarısında tamamlandı. Pavel Sukhoi 1942’nin kışında başka bir sorunla karşılaştı; kendine ait üretim tesisi olmadığından hiçbir şey üretemiyordu. Yeni bir kara saldırı uçağı olan Su-6’yı geliştirdi. Ancak Stalin bu uçağın üretilmemesine karar verdi, bunun yerine Ilyushin-2’yi tercih etti. Bunun nedeni öncelikli olarak; diğer uçakların savaş zamanında üretim hızının düşmesiydi. İkinci olarak Stalin, Pavel Sukhoi’yi pek sevmiyordu. Pavel Sukhoi, 50 yıl boyunca Tupolev ve Sukhoi ile askeri uçaklar tasarladı. Avcı-bombardıman uçakları olan Su-7, Su-17 ve Su-24 gibi birçok önemli Sovyet uçağını üretti. Tasarladığı son uçak ise T-10 (Su-27) idi. Maalesef son uçağının uçtuğunu görecek kadar yaşayamadı.
Pavel Sukhoi, hayatı boyunca sayısız madalyalar ve nişanlar aldı. Onun tasarladığı uçaklar, iki irtifa dünya rekoru (1959, 1962) ve iki dünya hız rekoru (1960, 1962) kırdı. Pavel Sukhoi, Sovyetler Birliği’nde “Sosyalist Emek Kahramanı” olarak onurlandırıldı ve üç kez “Lenin Nişanı” ile ödüllendirildi. 25 Aralık, 1975’te SSCB’nin Bilimler Akademisi Başkanı, Sukhoi’yi derin bilimsel bilgisine ithafen altın madalyayla ödüllendirdi.
Yeri gelmişken, JSC Sukhoi şirketi hakkında biraz bilgi verecek olursak: Şirket, önde gelen Rus tasarım bürolarını ve seri uçak üretim tesislerini bünyesinde barındıran bir holding şirketidir. Temel faaliyeti, uçak üretiminde eksiksiz bir çalışma döngüsünü mühendislikten satış sonrasına kadar desteklemektir. Su ailesi savaş uçakları, küresel silah pazarının önde gelen uçakları olup, Rusya’da cephe havacılığının ve dünyanın birçok ülkesinde taktik havacılığın temelini oluşturmaktadır. Şirket, Rusya’nın en büyük uçak ihracat tedarikçisidir. Sukhoi satış sonrası servis, onarım hizmetleri, uçak ömrünün yükseltilmesi, restorasyonu ve uzatılması, pilot eğitimi ve uçağın teknik teşhisi gibi bir dizi hizmetler sunar. Günümüzdeki en üst projesi Sukhoi Su-57’dir. Sukhoi Su-57, Rus Hava Kuvvetleri için geliştirilmekte olan gizli yetenekli (stealth), çok rollü beşinci nesil bir savaş uçağıdır. Tek kişilik ve çift motorlu olan uçak, Su-27 avcı uçağı menzilinin iki katından fazla olan 1500 kilometreden fazla süpersonik menzil sunmaktadır. Su-57 uçağı, 2002 yılından beri geliştirilmekte ve Amerika’nın F-35 uçağı gibi rakip sistemlerle rekabet edebilecek beşinci nesil bir avcı uçağı olarak Rusya’nın silah ihracat endüstrisinin önemli bir parçası olarak kabul edilmektedir. Su-57, ilk uçuşunu yaklaşık on yıl önce yaptı. Geniş çapta reklamı yapılan uçak, henüz Rus ordusunun veya herhangi bir yabancı ordunun envanterine girmedi. Geliştirme çalışmaları devam etmektedir.
Pavel Sukhoi, 1958-1974 yılları arasında milletvekilliği de yapmıştır. 15 Eylül 1975 tarihinde 80 yaşında iken Moskova’da ölmüştür. Moskova’daki Novodevichy mezarlığına defnedilmiştir. Bugün tüm dünyada bilinen ve askeri havacılık alanında kendinden söz ettiren uçakların baş mimarı olarak tarihe geçmiştir. Pavel Sukhoi efsanesi devam etmektedir.
Kaynak: Haber.aero / TUSAŞ Genel Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Fahrettin Öztürk
