“In the aviation, the interconnection of technical perfection with beauty is especially noticeable.”
“Havacılıkta, teknik mükemmelliğin güzellikle bağlantısı özellikle dikkat çekicidir.”
“If not for designing, I would like to become a painter”
“Eğer tasarım yapmasaydım ressam olmak isterdim”
(O.K. Antonov).
Oleg Konstantinovich Antonov, Rus havacılığının önde gelen isimlerinden olup Ukrayna’da havacılık denince aklımıza ilk gelen Antonov firmasının kurucusudur. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) döneminde yaşayan Oleg Antonov, dünya havacılığına büyük katkı sağlamış önemli tasarımcılardan birisidir. Aynı zamanda Sovyet planörcülüğünün kurucusu sayılır. 7 Şubat 1906 yılında Moskova yakınlarındaki Podolsk bölgesinin Troitsa köyünde dünyaya geldi. İnşaat mühendisi bir ailenin çocuğu olup genç yaşlarda hesaplamalara ve mekanizma tasarımlarına merak saldı. 20 yaşında yelkenli uçak tasarımcısı kimliğiyle büyük şöhret kazandı. 1924 yılında OKA-1 Golub’u (Güvercin) tasarladı ve üretti. Bu çalışmasıyla Kırım’da düzenlenen 2. planör testleri etkinliğinde özgün tasarımından dolayı diploma ile ödüllendirildi. Aynı dönemde “Planörlere neden ihtiyacımız var ?” ve “En basit planörün kağıt modelleri” başlıklı iki makalesi de yayımlandı. Bir yıl sonra da Leningrad Politeknik Enstitüsü’nde hidrolik havacılık bölümünü de bünyesinde barındıran gemi inşaatı bölümünde okumaya başladı. Üniversite yıllarında Osoaviakhim (Aviation Public Assistance Organization, Havacılık Kamu Yardım Kuruluşu) OKA-2, OKA-3, Standart ve Standart-2 (OKA-5) eğitim planörlerini üretti. Enstitüden 1930 yılında mezun olduğu sırada Leningrad’daki 47 numaralı fabrikanın planör atölyelerinin tasarım bürosunda başmühendis olarak çalışıyordu.
Mezun olduğu yıl Tsentralnoye Planyornoye Konstruktivnoye (TsPKB) (Osoaviakhim Planör Merkezi Tasarım Bürosu’nun) kuruluşuna katılmak üzere Moskova’ya gitti. Orada eğitim planörleri ОKА-7, ОKА-8 (US-1), ОKА-9 (US-2) ve Gorod Lenina (City of Lenin, Lenin şehri) süzülen planörleri geliştirdi. Oldukça başarılı bir grafik çizdi. 1933 yılında Tushino’daki (Moskova) planör fabrikasına baştasarımcı olarak atandı. Burada bulunduğu süre içerisinde oldukça fazla planörün tasarımını yaptı. Antonov, 1933 yılında, yeni planör tasarımları geliştirmesi için Merkez Yürütme Komitesi diplomasına layık görüldü. 1923 ile 1938 yılları arasında 40’tan fazla ve toplamda ise 50’den fazla planör modelini geliştirdi. Antonov 1938 yılında A.S. Yakovlev Tasarım Bürosu’na baştasarımcı olarak atandı. Farklı fabrikalarda çalışmalarına devam etti.
Mayıs 1946’dan itibaren Oleg Antonov kendi uçak yapım tasarım bürosunun başına geçti. İlk uçak projesi olan tarım uçağı, Sel’sko-Hoziaystvenniy samoliot (SHA) tasarladı ve ilk uçuşunu 1947 yılının Ağustos ayında gerçekleştirdi. Bu uçak bir yıl sonra Kiev’deki uçak fabrikasında AN2 ismiyle seri olarak üretilmeye başladı. Artık modellerde OKA yerine AN kodu kullanılmaya başlandı. Bu uçak halen günümüze kadar üretimi devam eden tek çift kanatlı uçaktır. AN2 uçağı Rusya’da, lisans altında ise Çin ve Polonya’da üretilmiştir. Bu uçağın altı resmi konfigürasyonu bulunmaktadır ve düzinelerce özel versiyonları da üretilmiştir. 1952 yılında Antonov’ un tasarım ofisi ve ekibi Kiev’e taşındı. Kiev’de neredeyse her şeye sıfırdan başladılar. Bu süreçte birçok yeni mühendis Antonov’un tasarım ekibine dahil oldu. Güçlü bir mühendislik ebibi oluşturarak çalışmalarına devam ettiler.
AN-8 nakliye uçağının (1956), AN-10 Ukrayna yolcu uçağının, AN-12 askeri uçak gemisinin (1957), AN-14 Pchiolka’nın çok amaçlı kısa kalkış ve iniş uçağının (1958) ve dünyada ilk kez yapısında yaygın olarak kaynak ve yapıştırılmış yapısal parçalar kullanılan AN-24 yolcu uçağının (1959) projelerini yürüttü. Bu projeleri incelediğimizde Antonov’un 1950 – 1960 yılları arasında çok önemli başarılara imza attığını görüyoruz.
1960 – 1965 yılları arasında, dünyanın ilk süper ağır, geniş gövdeli AN-22 Antei (Antheus) nakliye uçağı geliştirildi. Uçak, 41 kez dünya havacılık rekorunu kırdı. Antonov Tasarım Bürosu’nun yenilikçi faaliyetinin temel ilkelerinden biri, hava taşıtı yapısal ortaklığının sağlanmasıdır. Yani bir model geliştirildikten sonra yeni geliştirilen diğer model, bir öncekinin üzerine inşa edilmektedir. Böylece, AN-14М ve AN-28 uçakları; AN-14 (1973) uçağını temel alarak geliştirildi. AN-30 hava fotoğrafçılığı uçağı da AN-24 (1967) temel alınarak tasarlandı. Benzer şekilde AN-24Т (1965), AN-26 (1969) nakliye uçakları ile sıcak ve yüksek çalışma koşulları için geliştirilen AN-32 nakliye (1976) uçakları da AN24 uçağının temeli üzerine inşa edildi. Bu durum tasarımcılara hız kazandırmış ve yeni modellerin daha hızlı ortaya çıkmasına imkan sağlamıştır.
Antonov ailesinin uçakları; Kiev, Kharkiv, Irkutsk, Voronezh, Ulyanovsk, Novosibirsk, Arsenyev, Dolgoprudnyi, Omsk, Taşkent, Ulan-Ude, Mieleс (Polonya), Shijiazhuang ve Nanchang’da (Çin) bir dizi üretim tesislerinde üretildi. Oleg Antonov’un rehberliğinde 1982 yılında geliştirilen son uçak AN-124 Ruslan’dı. Bu uçak 150 ton kargo taşımak üzere tasarlanmış olup, dünyanın en büyük askeri nakliye uçağı olma özelliğini taşıyordu.
Oleg Antonov’un kariyerinde Kharkiv Havacılık Enstitüsü Resmi Müfettişler Kurulu Başkanlığı, Profesörlük ve Enstitü Alt Bölüm Başkanlığı gibi görevleri de bulunmaktadır. Kiev Devlet Üniversitesi, Kiev Sivil Havacılık Mühendisleri Enstitüsü, Mekanik ve Matematik Bölümü çalışmalarında aktif olarak görev alan Antonov, SSCB Bilim Akademisi’nde Mekanik ve Hidromekanik bölümlerinde de faaliyetlere katıldı.
Oleg Antonov tasarımcı kariyerini sosyal, kültürel, sosyo-ekonomik etkinlikler ve öğretimle birleştirdi. 72 buluşu ve 10 uluslararası tescilli patenti bulunmaktadır. Tasarım, ergonomi, ekoloji, teknik estetik, ekonomi, kültür ve sanatın çeşitli sorunlarına adanmış üç kitabın ve 200’den fazla bilimsel ve popüler bilim yayınının yazarıdır. Ayrıca Antonov’un çizdiği 100’den fazla resim de bulunmaktadır. Eğer kendisi tasarımcı olmasaydı ressamlığı tercih edecekti. Bu unutulmaz tasarımcı; yaşadığı sürece, Igor Sikorsky’nin Ukrayna havacılık tarihindeki hatırasını geri kazanması için inanılmaz çabalar harcadı.
Antonov yaşamı boyunca bir çok önemli ödüle de layık görüldü. Bu ödüller; Uçakların Genel Tasarımcısı (1962), Sosyalist Emek Kahramanı (1966), Lenin (1962) ve Devlet Ödülü (1952), Ukrayna Bilimler Akademisi (1967) ve SSCB (1981), Bilim Doktoru, Müh. (1960), Profesörlük (1978), Ukrayna SSR Bilim İnsanı Onur Ödülü (1976), SSCB Yüksek Sovyeti 5. – 11. toplantıların yardımcısı, Lenin Nişanı (1957, 1975), Ekim Devrimi (1971), İşçi Kızıl Bayrak (1944), Birinci Sınıf Vatanseverlik Savaşı (1945), Polonya Dirilişi (1967), Büyük Vatanseverlik Savaşı ile süslenmiş Partizan Birinci Sınıf Madalyası ve AN Tupolev Altın Madalyası (1984) ödülleri bunlardan bazılarıdır.
Ben de Kiev ve Kharkiv’deki fabrikaları görme şansına sahip oldum. Çok geniş bir alanda devasa büyüklükteki binalarda önemli uçak tiplerinin geliştirildiğini ve üretildiğini öğrenme imkanım oldu. Antonov ve onun çalışmaları Ukrayna havacılık tarihi açısından çok önemli bir yere sahiptir. Bu miras günümüzde de devam etmektedir. Halihazırda Antonov firması ve Ukrayna ile ülkemizin çeşitli alanlarda işbirlikleri bulunuyor.
İsmini havacılık tarihine altın harflerle yazdıran Antonov 4 Nisan 1984’te hayatını kaybetti. Kiev’deki Baikove Mezarlığı’na defnedildi. Yaptıklarıyla dünya havacılığına örnek olmaya devam etmektedir. İsmi adeta ölümsüzleşmiştir. Ayrıca Antonov ismi ABD San Diego, Kaliforniya Havacılık ve Uzay Müzesi’nin onur listesinde de yerini almıştır. 2016 yılında ise Ukrayna Devlet Havacılık Müzesinin adı, Oleg Antonov Devlet Havacılık Müzesi olarak değiştirildi.
Ben de bu müzeyi iki kez ziyaret ettim. Dünyanın en büyük uçağı olan Antonov AN-225 Mriya’yı görme fırsatını yakaladım. Kokpitine oturdum. Bu uçak AN-124’ten daha büyük yük kapasitesine sahip olup, hâlihazırda kargo taşımacılığında kullanılan bir adet uçak mevcuttur. Maksimum kalkış ağırlığı ise 600 ton’un üzerindedir.
Bizim ülkemizde de havacılığı çok seven, başarılı çalışmaları ile ülkemize ve dünyaya güzel eserler bırakacak Oleg Antonov’lar görmek dileğiyle….
Kaynak: Haber.aero / TUSAŞ Genel Müdür Yardımcısı / Fahrettin Öztürk