En başta bir yanlışı düzeltelim. Uçuşları askıya alınan uçaklar değil, Pratt&Whitney 4000-112 motorlar. Yani bu motor tipini kullanan Boeing 777’lerin sorun tespit edilene kadar uçmaması istendi. İlk tespitlerde motorlardaki metal yorgunluğuna işaret ediyor. Ancak araştırmalar devam ediyor. Şimdi detaylara geçebiliriz.
ABD’de geçen cumartesi United Airlines’a ait Boeing 777 yolcu uçağı motorunun havada alev aldı, kopan parçaları da bölgedeki evlerin bahçesine düştü. Bu gelişme üzerine acil iniş yapan uçak için Boeing, ABD, İngiltere ve Japonya’da Pratt&Whitney 4000-112 motorunu kullanan 777 modellerin seferlerini geçici olarak durdurmasını tavsiye etti.
Uçuşları durdurulan uçakların hemen hepsi de bu motorlarla uçan 777’lerin ilk nesilleri. Yani yıllarca güvenle sefer yapmışlardı. Ne uçak yeni ne de motoru. Ama bu motorlara yönelik başından beri de sektörün içindekilerin bir eleştirel yaklaşımı vardı. Sonradan pek tercih edilmediler. United Airlines da 777’leri 1995’te kullanmaya başlayan ilk havayolu.
Mevzu medyada tam olarak anlaşılmadan, uçağın motorlarındaki sorun sebebiyle problemin ortaya çıktığı gerçeği dikkate alınmadan haberleştirilince epeyce sorunun muhatabı oldum. Bir defa yaşanan bu problem tüm Boeing 777 model uçaklarını kapsamıyor.
Mesela Türk Hava Yollarının (THY) filosunda bulunan uçaklarda Pratt&Whitney 4000-112 motorlar kullanılmıyor. Dolayısıyla böyle bir sorunun muhatabı da değiller. THY’de kiralık olarak kullanılan Airbus 330’larda Pratt&Whitney 4000 tipi motorların farklı bir varyantı kullanılıyor. Ancak motorlar uçak tiplerine göre dizayn edildiği için özellikleri de biraz farklılık gösteriyor. Birinde sorun çıkarken diğerinde çıkmayabiliyor.
ABD Denver’de yaşanan hadisede Boeing 777 uçağı Honolulu’ya gitmek üzere 213 yolcusu ve 10 mürettebatıyla havalanmış, kalkıştan kısa süre sonra uçağın sağ motoru yanmaya başlayınca geri dönüp, acil iniş yapmıştı. Yolcular ve mürettebat hadiseden hiç etkilenmedi. Zaten 4 veya iki motorlu uçaklarda bir motorun kaybı sanılan aksine ciddi problemlere sebep olmuyor. Çünkü uçaklar bu tarz riskler dikkate alınarak, tek motorla acil ve güvenli iniş yapılacak şekilde üretiliyor. Yaşanan olay uçak modeliyle ilgili değil tamamen uçağın motoruyla alakalı bir durum. ABD Ulusal Ulaşım Güvenlik Kurulu (NTSB) metal yorgunluğu tespitine paralel olarak soruşturmasına devam ediyor. Motorun üreticisi Pratt&Whitney gelişmelerin neticesini bekliyor. ABD Federal Havacılık Dairesi (FAA) de incelemelerini sürdürüyor. Bu süreçte FAA denetim protokolünü tamamlayana kadar bu motorlarla uçuş yapan şirketler de operasyonları askıya aldı.
HABERTÜRK / Güntay Şimşek