Yapısal Tamir Tasarımı hava araçlarının kavramsal tasarım sürecinden başlayıp hava aracının kullanımdan çıktığı güne kadar ürün yaşam döngüsünü etkileyen, fiyat rekabeti imkânı sağlayan, güvenlik ve uçuşa elverişliliğini etkileyen bir süreç. Malzeme teknolojilerinin gelişmesi, kompozit malzemelerin havacılık sanayisinde daha fazla kullanılması ile tamir tasarım yöntemlerinde yaşanan değişimler şirketlerin rekabetinde önemli bir rol oynuyor.
Havacılık günden güne büyümekte ve kullanılan malzemeler ise her geçen gün çeşitliliğini artırmaktadır. Havacılığın artan önemi, yaşanan teknolojik gelişmeler, maliyetleri azaltma arzusu sektörün gelişimine önemli katkılar sağlamaktadır.
Gelinen noktada üretilen uçakların özellikleri her ne kadar ilgimizi çekse de, uçağın imalatında kullanılan malzemeler hepimizi daha fazla şaşırtmaya devam etmektedir.
Tamirde “Kumaş” Kullanımı
Günümüzde, “kumaş” ile hava aracının gövde, kanat gibi bölümleri nde tamir edilmektedir. Hava aracının kuş çarpması, sert iniş ya da herhangi bir darbeden kaynaklı aldığı darbeler “kumaş” olarak tabir edilen, karbon ya da cam elyaf fiberlerle güçlendirilmiş ileri seviye kompozit malzeme kullanılmaktadır.
Bu malzemenin, yapısal tamir tasarımlarında da diğer tasarım süreçlerinde olduğu gibi kalifikasyonu tamamlanmış, testlerle dayanım değerleri belirlenmiş, mukavemet hesaplamaları ile hava aracının karşılayacağı yük senaryolarına karşı doğrulaması tamamlanmış olmalıdır. European Aviation Safety Agency (EASA), Federal Aviation Administration (FAA) gibi uluslararası havacılık otoriteleri ya da Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) gibi yerel otoritelerden gerek firmaya Tasarım Organizasyon Onayı (TOO/DOA) verilirken gerekse ürüne tip sertifikası (TS/TC) verilirken tamir tasarım süreçleri ve uygunsuz ürün süreçleri sıkı denetimlere tabi tutulmaktadır. “Basamaklı düşük sıcaklık kumaş tamiri” sertifikasyon gereksinimlerini sağlayan bir tamir yöntemidir.
Tamir Edilebilen Tasarım ve Hava Aracının Önemi
Özgün bir hava aracı tasarımındaki onlarca ana kriterden biri de tamir edilebilirliktir. Düşük yakıt tüketimi, yüksek yük taşıma kapasitesi, dayanıklılık gibi diğer tasarım kriterleri ile birlikte “kolay, hızlı ve düşük maliyette tamir edilebilirlik” kullanıcı tarafından önem verilen, hava aracının satışında ve havacılık firmalarının rekabetinde avantaj sağlayan bir kriterdir.
Termoplastik malzemelerin termoset malzemelerin yerine havacılık sektöründe kullanılmaya başlaması, eklemeli imalat teknoloji ürünlerinin hava araçlarında kullanılması ile birlikte farklı tamir tasarım metotları da gelecekte hava aracı tamir kitapçıklarına girmeye başlayacaktır. Bu teknolojilerin takibini yapan ve öncüsü olan şirketler rekabette daha önde olacaktır.
Şirketimizde tamir tasarım faaliyetleri merkezi Mühendislik Genel Müdür Yardımcılığımıza bağlı olarak MRB Mühendislik Başmühendisliğimiz tarafından yürütülmektedir. MRB Mühendislik ekibi dünyada, Boeing, Airbus, Northrop Grumman ve Bombardier firmalarının tümü tarafından imza yetkisine sahip tek mühendislik grubudur.
Kaynak: TUSAŞ MAG dergisi 117. sayı
